Job Alerts
Viewed: 10
Trong khi triết học phương Tây được xem là đỉnh cao của lý tính, những hệ thống minh triết Á Đông như Phật giáo, Lão – Trang lại thường bị nhìn nhận là mơ hồ và thiếu tính luận lý. Nhưng liệu ranh giới ấy có thật sự tồn tại?
Từ góc nhìn của TS. Nguyễn Nam, bài viết này đặt lại câu hỏi: Minh triết và triết học là hai con đường khác nhau hay chỉ là hai cách diễn đạt của cùng một dòng chảy tư tưởng? Giữa những băn khoăn về tư duy và tri thức, đây cũng là cách để mỗi người biết nhìn lại chính mình – giống như khi ta đứng trước những lựa chọn thực tế trong cuộc sống và hành trình theo đuổi cơ hội tuyển dụng phù hợp trên các nền tảng như CareerViet.
Khi đặt “minh triết” và “triết học” cạnh nhau, nhiều người thường xem đây là hai phạm trù khác biệt: một bên nghiêng về sự nghiệm sinh sâu lắng, một bên gắn chặt với lý tính và hệ thống luận giải. Tuy nhiên, như TS. Nguyễn Nam cho rằng ranh giới ấy phần lớn chỉ tồn tại trong cách chúng ta quen gọi tên, chứ không thuộc về bản chất của tư tưởng.
Minh triết Á Đông vốn xuất phát từ đời sống, từ những kinh nghiệm được chưng cất qua nhiều thế hệ. Nó đề cao sự trực giác, khả năng nhìn sự vật bằng tâm thế lặng lẽ, trải nghiệm và thể nghiệm. Minh triết không nhất thiết cần diễn đạt bằng hệ thống khái niệm chặt chẽ; nó trước hết là cách sống, cách cảm và cách đối diện với thực tại.
Ngược lại, triết học phương Tây phát triển mạnh mẽ theo hướng hệ thống hóa - xây dựng luận điểm, phản biện, phân tích và khái quát. Triết học đặt trọng tâm vào lý tính, vào khả năng giải thích thế giới thông qua ngôn ngữ và cấu trúc lập luận. Điều này cũng giống như khi ứng viên tìm việc làm chuyên viên nhân sự, họ cần đánh giá và so sánh các vị trí tuyển dụng dựa trên tiêu chuẩn rõ ràng và logic.
Vì sao minh triết bị xem là mơ hồ, còn triết học được coi là chuẩn lý trí?
Sự phân chia giữa minh triết và triết học không phải tự nhiên hình thành, mà chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ định kiến lịch sử và khuôn mẫu tư duy Âu châu. Trong nhiều thế kỷ, phương Tây giữ vai trò trung tâm trong việc xây dựng tiêu chuẩn về tri thức, từ đó hình thành một hệ quy chiếu mà mọi truyền thống tư tưởng khác đều bị soi chiếu theo.
Trong khuôn khổ ấy, minh triết phương Đông thường bị gán nhãn “thiếu lý tính” - chủ yếu vì nó không tuân theo cấu trúc luận lý, không đặt nặng khả năng chứng minh hay hệ thống khái niệm. Minh triết tồn tại trong đời sống, trong sự thể nghiệm nội tâm; và chính điều đó khiến người đứng từ hệ tư duy duy lý dễ xem nó như mơ hồ.
Bên cạnh đó, tâm lý chuộng tri thức hàn lâm – sách vở trong xã hội hiện đại khiến triết học phương Tây được mặc định là “chuẩn mực”. Cách đánh giá tri thức qua bằng cấp, hệ thống lý thuyết, hay khả năng tư duy logic đã vô tình đặt triết học vào vị trí cao hơn, còn minh triết bị xem như thứ kinh nghiệm dân gian chưa được “nâng cấp” thành học thuật
Tương tự, khi ứng viên tìm việc làm Kế toán hoặc việc làm Tài chính, họ phải chuẩn hóa hồ sơ, chứng chỉ để đáp ứng các yêu cầu tuyển dụng, phản ánh tính hợp lý và logic tương tự như triết học phương Tây.
Khi bàn về triết học, câu hỏi quan trọng không chỉ là triết học là gì, mà còn là ai có quyền định nghĩa nó. Trong lịch sử, sự thống trị của Eurocentrism (chủ nghĩa lấy châu Âu làm trung tâm) và Orientalism (Diễn ngôn phương Đông học) đã tạo ra một cấu trúc quyền lực tri thức, trong đó tri thức phương Tây được xem là chuẩn mực, còn những hệ thống tư tưởng ngoài châu Âu bị đánh giá qua lăng kính lệch.
Trong cấu trúc đó, triết học phương Tây tự đặt mình vào vị trí định nghĩa tiêu chuẩn của tư duy hợp lý – với hệ thống luận lý, khái niệm, phản biện và tính hàn lâm. Từ đây, bất cứ truyền thống nào không tuân theo mô hình này đều bị xem là “không đủ chuẩn” để gọi là triết học.
Tương tự trong thị trường lao động, các ngành như IT hay Developer cũng có những tiêu chuẩn kỹ năng rõ ràng. Ứng viên tìm việc làm IT/Developer và các vị trí tuyển dụng Software Engineer, Frontend/Backend phải chứng minh năng lực và kiến thức để đáp ứng chuẩn mực ngành nghề, giống như triết học phương Tây đặt ra chuẩn mực cho tư duy.
Hành trình du nhập triết học vào Việt Nam và sự biến dạng của khái niệm
Sự xuất hiện của khái niệm “triết học” trong đời sống trí thức Việt Nam không phải là tiến trình tự thân, mà là một hành trình du nhập đầy phức tạp. Từ đầu thế kỷ 20, trong bối cảnh giao lưu mạnh mẽ với Nhật Bản, Trung Quốc và đặc biệt là Pháp, Việt Nam bắt đầu tiếp nhận những bản dịch và mô hình tư duy mới. Chính thời điểm này, “triết học” – vốn chưa tồn tại như một khái niệm độc lập trong truyền thống bản địa – được du nhập và định hình theo mô hình Tây phương.
Trong quá trình dịch thuật, các học giả buộc phải dùng hệ khái niệm của phương Tây để giải thích các truyền thống tư tưởng Á Đông. Hệ quả là “triết học” được đồng nhất với tri thức hàn lâm, luận lý, sách vở, còn những hệ thống tư tưởng trải nghiệm – như minh triết dân gian, Phật học, hay Lão – Trang – bị đẩy sang phía “đời thường”, “đạo lý”, “nhân sinh quan”.
Điều này tạo nên một sự đứt gãy đáng kể: tư tưởng bản địa, vốn gắn với đời sống và kinh nghiệm, bị tách khỏi không gian học thuật; còn triết học du nhập được đặt vào vị trí chuẩn mực, dù không hoàn toàn hòa hợp với bối cảnh văn hóa Việt. Xem thêm video sau cùng TS. Nguyễn Nam để hiểu sâu hơn về ranh giới giữa minh triết và triết học, đồng thời khám phá cách những tư tưởng này có thể truyền cảm hứng cho bạn trong hành trình tìm việc làm và lựa chọn cơ hội tuyển dụng phù hợp.
Theo TS. Nguyễn Nam, triết học không bắt nguồn từ những công trình hàn lâm hay sách vở cao siêu, mà khởi đầu từ những băn khoăn đời thường. Mỗi con người đều sở hữu triết lý sống riêng, dù không hề gọi tên, và chính những trải nghiệm, quan sát, và suy tư ấy tạo nên bản chất thực của triết học. Triết học, do đó, là hành trình để tự hiểu mình, chứ không phải đặc quyền của giới học giả hay những ai nắm giữ quyền lực tri thức. Đã đến lúc chúng ta nhìn lại và xóa nhòa những định kiến, để minh triết và triết học cùng tồn tại, bổ sung lẫn nhau và mở rộng tầm hiểu biết của con người.
Source: CareerViet
Hot Job Recruiting
Salary : Competition
Ha Noi | Ho Chi Minh
