Nguồn lực trẻ Việt Nam được đào tạo ở nước ngoài: Trông đợi gì từ một "dòng chảy ngược"?

Viewed: 12,121

Đến nay đã có 102 lưu học sinh Việt Nam đang học ở các trường đại học tại Mỹ (chủ yếu là bậc tiến sĩ) theo chương trình học bổng Quỹ giáo dục Việt Nam (VEF) của Chính phủ Mỹ. Mùa thu này sẽ có thêm 55 ứng viên vừa trúng tuyển học bổng VEF lên đường sang Mỹ học tập. Trong số đang học tại Mỹ có 100 em học rất tốt. Tuy nhiên, hiện có hai em đang gặp khó khăn; chúng tôi đang tìm cách và cố gắng hỗ trợ hai em này học tập tốt hơn. Nếu hai em này không đủ điều kiện sẽ phải quay về Việt Nam và đó là quy luật...

- Mục tiêu nào mà VEF muốn hướng đến thưa ông?

- Mục tiêu của chúng tôi giản dị thôi, muốn giúp đỡ Việt Nam tạo nên một lớp các nhà khoa học trẻ, được đào tạo đạt trình độ quốc tế và sau đó trở về Việt Nam xây dựng nền tảng khoa học công nghệ trong những năm sắp tới; không những trong 10 hay 20 năm mà thậm chí 50 năm... Hy vọng số các nhà khoa học trẻ này còn là những chiếc cầu nối giữa Việt Nam với nền khoa học của Mỹ và quốc tế, thiết lập các mối quan hệ hỗ trợ chặt chẽ hơn nữa.

- Mục tiêu là vậy nhưng thưa ông, liệu rằng sau khi được đào tạo, các "thành viên" của VEF có trở về Việt Nam sinh sống và làm việc lâu dài như các ông nói không?

- Theo quy định, bắt buộc các em phải trở về Việt Nam ngay sau khi hoàn thành chương trình học tập và huấn luyện tại các trường đại học ở Mỹ. Thí dụ như bậc tiến sĩ có thế học kéo dài năm năm và sau đó làm việc (huấn luyện) tại Mỹ thêm khoảng ba năm nữa. Ngay sau kết thúc thời hạn này bắt buộc các em phải về Việt Nam sinh sống và làm việc liên tục ít nhất hai năm...

Mặt khác, hiện tại chúng tôi đang làm việc, hỗ trợ Chính phủ Việt Nam xây dựng những "trung tâm ưu việt". Mục tiêu của việc làm này nhằm hình thành chương trình hợp tác giữa Việt Nam và nhiều nước trên thế giới để tạo nên môi trường và cơ sở vật chất cho các em có thể nghiên cứu, giảng dạy tại Việt Nam sau khi đã hoàn tất chương trình học tập tại Mỹ, trở về Việt Nam. Ngoài ra, giữa chúng tôi và Trường ĐH Công nghệ - ĐH Quốc gia Hà Nội đã đặt các mối quan hệ hợp tác lâu dài. Và trường đại học này là một trong những điểm đến của các nghiên cứu sinh sau khi hoàn tất việc học theo chương trình tài trợ của VEF.

- Thưa ông, nếu các bạn được đào tạo mà không quay về Việt Nam sinh sống và làm việc lâu dài thì đó là thất bại của VEF?

- Đúng. Đó là thất bại trước mắt của VEF. Còn về lâu dài thì tôi không biết. Có thể 10 hay 20 năm sau các em mới quay về sinh sống và làm việc tại Việt Nam. Dù sao các em cũng là người Việt Nam mà. Tôi phải công nhận đó là thất bại trước mắt vì các em không làm gì ngay trên đất nước Việt Nam, còn về lâu dài thì đó là dấu chấm hỏi...

- Thưa ông, tại sao VEF chỉ hướng các em đến Mỹ học tập mà không gửi các em đến các nước khác nhằm đa dạng hóa nguồn đào tạo?

- Có hai vấn đề: Thứ nhất, đây là quỹ của Chính phủ Hoa Kỳ. Thứ hai, quan trọng hơn nữa, khoa học ở Mỹ là hàng đầu ngay thời điểm này. Hiện tại các em lưu học sinh Việt Nam trúng tuyển chương trình VEF đang có mặt, học tập và nghiên cứu tại 37 trường đại học hàng đầu ở Hoa Kỳ. Chúng tôi cũng đã lập được Liên hiệp đồng minh VEF và trên 100 trường đại học hàng đầu ở Mỹ ký kết với VEF để tiếp nhận và cùng tài trợ để các sinh viên Việt Nam sang đào tạo tiến sĩ tại Mỹ.

- Những chuyên ngành nào mà VEF muốn gửi các ứng viên Việt Nam sang Mỹ để đào tạo?

- Đó là những chuyên ngành mà Việt Nam đang rất cần được đào tạo: công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, vật liệu mới, y tế cộng đồng... là những cái căn bản của đời sống.

- Còn chiến lược dài hạn của VEF ra sao, thưa ông?

- Chúng tô tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động để làm sao càng có nhiều sinh viên Việt Nam sang Hoa Kỳ học tập tại các trường đại học lớn càng tốt. Tuy nhiên, ngân sách VEF chỉ có 5 triệu USD/năm, không thể nào đáp ứng nhu cầu lớn đi du học ở Mỹ của các sinh viên Việt Nam. Mỗi năm chỉ cấp học bổng cho khoảng 40 em sang Mỹ học mà thôi. Và theo luật của Chính phủ Mỹ, chúng tôi được hoạt động đến năm 2018. Tôi nghĩ con số đào tạo mà qua chương trình VEF đạt dược cũng chẳng là bao so với nhu cầu của Việt Nam. Chúng tôi nghĩ đến việc hợp tác với đề án 322 của Bộ GD-ĐT Việt Nam (đề án đưa cán bộ đi đào tạo ở nước ngoài bằng ngân sách nhà nước) nhằm đưa các ứng viên của đề án 322 vào các trường đại học ở Mỹ để đào tạo. Chúng tôi hy vọng Bộ GD- ĐT sẽ hợp tác với chúng tôi để đưa các em sang Mỹ học tập. Bộ sẽ tài trợ kinh phí; còn chúng tôi sẽ chỉ dẫn và giúp đỡ kể cả mời các giáo sư Mỹ sang Việt Nam phỏng vấn, giới thiệu các em vào học tại các trường đại học lớn tại Mỹ. Chúng tôi đã kêu gọi Bộ GD-ĐT hợp tác với chúng tôi trên phương diện này. Tuy nhiên, khi hợp tác thì cách lựa chọn ứng viên của chương trình 322 sẽ phải thay đổi...

Nghiên cứu sinh Nguyễn Việt Hùng - "thành viên" VEF:

Tôi là một trong 19 ứng viên trúng tuyển học bổng VEF đợt đầu tiên năm 2003.

Theo tôi Nhà nước cũng cần có chính sách kêu gọi các công ty lớn trên thế giới mở các chi nhánh nghiên cứu tại Việt Nam. Và nếu làm được như thế thì đây là những đầu mối thu hút nhân tài rất hấp dẫn, ngoài các trường đại học và viện nghiên cứu Việt Nam. Đồng thời các trường đại học và viên nghiên cứu Việt Nam cũng phải chuyển mình thật mạnh để thu hút nhân tài. Nếu cứ duy trì cơ chế coi nhà khoa học như công nhân viên chức bình thường thì không hợp lý và như thế không thể nào phát huy được năng lực sáng tạo của họ.

Còn với bản thân tôi, hy vọng rằng tôi sẽ học thật tốt để thành một nhà khoa học được trang bị đầy đủ kiến thức. Tôi rất hy vọng sẽ trở về đất nước để phục vụ. Thật sự chúng tôi cần có môi trường để phát huy khả năng và được cống hiến chứ chúng tôi không đòi hỏi...

Source: Tuổi Trẻ